«Шымкентте гей-прайд қашан өтеді?» деген сұраққа «Ертең болса да!» деп қарапайым жауап беруге болады. Неліктен? Себебі гей-прайд ерекше оқиға емес. Тарихи тұрғыдан гей-прайд - бұл митингтің бір түрі, өз ойларын көпшілік алдында білдіргісі келетін азаматтардың саяси акциясы. Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес бізде ггей-прайд өткізу үшін ешқандай кедергі жоқ. Ол үшін өтініш толтырып, оны Шымкент қаласының әкімдігіне беру жеткілікті. Билік өтінішті қарастырып, оң немесе теріс жауап беруге міндетті.
Алайда, егер бәрі осылай оңай болса, онда сіз бұл туралы сөйлеспейтін де едік. Бұл жерде үш мәселе бар.
Біріншіден, әкімдік рұқсат бермеуі мүмкін. Бұл біздің бірінші кезекті мәселеміз: биліктің келіспеушілігі.
Екіншіден, әкімдік митингке рұқсат берсе де, наразылық білдірушілердің қауіпсіздігін қамтамасыз ете ала ма? Мысалы, Украинада ЛГБТ-прайдтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін тұтас бір метро бекеті жабылды. Бұл станция бар прайд жолының соңғы нүктесі болатын. Станцияға келу мүмкін болмады, бірақ одан кетуге болатын, осылайша акцияға қатысушылар прайдтан кейін тобырға сіңісіп кетті.
Үшінші мәселе - халықтың реакциясы. Қазақстан халқы тең құқықты шеруге, отандастарының өз азаматтық позициясын білдіргісі келетіндігіне, осы саяси мәлімдемені тыңдауға қаншалықты дайын?
ЛГБТ адамдарын тыңдағысы келмеген шет елдердің тәжірибесіне назар аударайық.
АҚШ тәжірибесі: тәртіпсіздік
Алдымен айтарымыз, бұл жаман. Мұның бәрі полицияның ЛГБТ барлары мен клубтарын бұзып, оларды ұрып-соғып, ұстап, сонда жүргендердің бәрін таратқанымен басталды. Бір сәтте адамдар бұның бәрінен шаршап, қарсы тұру қажет деп шешті. Неліктен бұл жол жаман: себебі ол полициямен қақтығыс, қылмыстық істер мен сот процестері арқылы өтті. Алайда, ең бастысы, бұл жол бізге сәйкес келмейді, өйткені бұл тәуелсіз сот жүйесі бар, онда құқықтың не екенін білетін, полицияға да тыйым салуға болатын елде ғана мүмкін. Келісіңіз, бұл Қазақстанның сипаттамасына қатты ұқсамайды.
Словакия тәжірибесі: келісеміз
Словакияда белсенділер шенеуніктермен тікелей жұмыс жасады. Бір кездері Словакияға Еуропалық Одаққа кіру міндеті тұрды. Бұл үшін ЛГБТ құқықтарын сақтауды қоса, бірқатар талаптарды орындау қажет болды.
Бұл нұсқа өте қауіпті, өйткені сіз қарым-қатынас орнатқан шенеунік немесе лауазымды адамды басқа жұмыс орнына ауыстыруы мүмкін. Сіз бәрін қайта бастауыңыз керек болады.
Екінші мәселе, шенеуніктермен жұмыс жасау кезінде біз қоғамдық пікірмен жұмыс жасауды ұмытып кетеміз. Бұл өте қауіпті. Словакияда дәл солай болды. Дискриминацияға қарсы заңдар қабылданды, бір жыныстық серіктестікке жол беріледі, бірақ тек азаматтар гомофобты күйінде қалды. Егер сіз Словакияға бір жыныстағы жұп ретінде баратын болсаңыз, онда елорданың орталығынан асып кету сізге қауіпті болады.
Чехия тәжірибесі: жұмыс істейміз
Чехияда белсенділік 1989 жылы басталды, алғашқы қоғамдық сауалнамаға сәйкес, халықтың 90% ЛГБТ адамдарына қарсы болған.
Алғашқы белсенділер белсенді жұмыс істей бастады. Олар журнал шығара бастады, сонымен қатар жергілікті бастамашыл топтарды ұйымдастыруға көмектесу үшін бүкіл ел бойынша, әр қалада және ауылда ЛГБТ адамдарын іздей бастады. Басында мұның бәрі адамдар бір-бірімен араласуы үшін, олардың өз өздеріне деген сенім пайда болуы үшін жасалды. Туыстар мен достары алдында каминг-аут жасау оңайырақ болды.
Біртіндеп ЛГБТ батылырақ бола бастады, ниеттестерін тапты, содан кейін Парламентке сайланғысы келетін партияларға қысым көрсете бастады. Депутаттар ЛГБТ адамдарын да ескеруі керек еді. Нәтижесінде, 2000 жылдары Чехия дискриминацияға қарсы заңнаманы қабылдады және бір жыныстық серіктестікке жол берді. Қазір бір жынысты неке мәселесі шешілуде және ЛГБТ адамдарын халықтың шамамен 80% қолдайды, ал халықтың 60% -ы бір жынысты неке идеясын нақты қолдайды.
Чехия нұсқасы Қазақстан үшін өте қолайлы емес, өйткені біз азаматтар мен мемлекет арасындағы сайлау байланысы бұзылған. Алайда жұмыстың бірінші бөлімі - бүкіл ел бойынша бастамашыл топтар желісін дамыту - біз жасай аламыз және жасаудамыз. Біз Словакиядағыдай болмауы үшін халықты дайындауымыз керек.
«Шымкентте гей-прайд қашан өтеді?» деген сұраққа қайта жауап беретін уақыт жетті. Жауап мынадай: Қазақстанда бүкіл ел бойынша, кем дегенде әр қалада ЛГБТ жергілікті бастамашыл тобы пайда болған кезде.